مهم‌ترین مطالبات مشهد و خراسان رضوی از دولت چهاردهم
بامداد دیروز نتایج چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری مشخص شد و منتخب ملت قرار است پس از نیمه مرداد که مراسم تحلیف برگزار می‌شود، سکان اداره کشور را به دست بگیرد. خواستیم پیش از رسیدن آن روز موعود، برخی چالش‌ها و مشکلات مشهد را به نهمین رئیس‌جمهور یادآوری کنیم.
به گزارش شهرآرانیوز، آقای رئیس‌جمهور! مخاطب این گزارش، شما هستید که قرار است دست‌کم در چهار سال آینده بر مسند ریاست قوه مجریه تکیه بزنید و با تصمیم‌سازی‌های خود گرهی از بی‌شمار مشکلات این مرزوبوم باز کنید.
لابه‌لای این تصمیم‌سازی‌ها، مشهد، دومین کلان‌شهر کشور، را ویژه‌تر از پیش ببینید؛ شهری که علاوه‌بر جمعیت بیش از سه میلیون نفری خود، به‌واسطه وجود بارگاه منور شمس‌الشموس (ع) هر سال میزبان میلیون‌ها عاشق و دلداده‌ای است که از داخل و خارج کشور برای پابوسی‌اش به مشهد مشرف می‌شوند؛ شهری که با همه اقدامات توسعه‌ای، هنوز برخی زیرساخت‌هایش چندان پاسخگوی نیاز مجاوران هم نیست، چه برسد به زائرانی که در افق ۱۴۰۴ قرار است شمارشان به ۴۰ میلیون نفر در سال برسد؛ شهری که هویتش را از حضرت رضا (ع) وام گرفته است و ظرفیتی بزرگ به نام زیارت را به‌صورت بالقوه در خود دارد، اما نه‌تن‌ها در حوزه ساخت‌وسازهایش چندان خبری از هویت رضوی نیست، بلکه در برخی دوره‌ها به‌دلیل نبود اهتمام کافی و وافی، از اصالت و هویت خود هم فاصله گرفته و شایسته است بیش از پیش به اصل خود بازگردد.
خطه خراسان دیاری است که به اذعان خود شما در پیامک‌های تبلیغاتیتان برای هم‌جواران بارگاه منور رضوی، «تاریخ و تمدن ایرانی با نام این خطه گره خورده و پارسی را فردوسی بزرگش زنده و سربلند نگاه داشته و بزرگان بی‌شماری از فرهنگ، موسیقی و سیاست پرورش داده است» و اگر به جایگاه اصلی خود برسد، ظرفیتی بی‌نظیر برای اقتصاد کشور، دیپلماسی، توسعه فرهنگی بین‌المللی و... است، پس این گوی و این میدان!
بازگشت به اصل
مشهد هویتش و همه داروندارش را وام دار امام رضا (ع) است؛ اما چه خوشتان بیاید، چه نه، در کوچه و خیابان‌های شهر که راه بروید، آنچه می‌بینید، نسبت زیادی با شهر امام رضا (ع) ندارد. این نسبت نداشتن در فضای پیرامونی حرم مطهررضوی بیشتر توی ذوق می‌زند؛ ساخت وساز‌هایی که نشان دهنده کج سلیقگی‌های مدیریتی چند دهه گذشته است و نه تنها نام ونشانی از فرهنگ رضوی در آن‌ها به چشم نمی‌خورد، بلکه طرح‌ها و پروژه‌های بی سرانجامش گواه حال وروز ناخوش بافت اطراف حرم و تیشه زدن به ریشه تاریخ این بافت است.
در این میان، اما نسخه بسامان شدن این نابسامانی گویا هنوز هم پیچیده نشده، زیرا اگرچه چیزی نمانده است که سن پروژه سامان دهی بافت پیرامونی حرم به سه دهه برسد، همچنان در این بافت طرح‌های نیمه تمام به چشم می‌خورد و از آن اصالت تاریخی هم، بعد از کوچ دادن همسایگانش دیگر خبری نیست. آقای رئیس جمهور! تکلیف بافت پیرامونی حرم را که به اذعان کارشناسان و صاحب نظران پروژه‌ای حتی فراملی است، یک بار برای همیشه مشخص کنید.
بودجه زیارت
وقتی از زیارت می‌گوییم و ظرفیت بالقوه آن برای مشهد، تحقق جذب زائر و نیز خدمت رسانی به او در گام اول نیازمند تأمین اعتبار و بودجه است؛ آری، مقصودمان به صورت مشخص سرفصلی با عنوان «بودجه زیارت» است. در باب بی مهری دولت‌های پیشین به مشهد در تخصیص بودجه زیارت همین گزاره بس که در آلبوم اقتصادی امسال فقط ۳۵۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است، اما آن هم نه فقط برای مشهد بلکه برای مشهد و سه شهر دیگر یعنی قم، شیراز و ری.
بودجه زیارت نخستین بار در ۸ آبان ۱۳۸۸ به آلبوم اقتصادی کشور اضافه شد، یعنی همان زمان که جلسه هیئت دولت وقت به مناسبت سالروز ولادت حضرت رضا (ع) در مشهد برگزار و بنا شد به مدت پنج سال پیاپی هزارمیلیارد تومان یعنی ۲۰۰ میلیارد تومان در هر سال به مشهد اختصاص یابد تا به برکت آن گرهی از مشکلات زیارت این شهر باز شود؛ اما از سال دوم اجرای این مصوبه قم و شیراز هم سهم خواهی کردند و حتی پس از آن، این سهم خواهی به شهر‌هایی که میزبان امام زادگان هم بودند، تسری یافت. سهم خواهی دوم به نتیجه نرسید، اما پس از آن قم، شیراز و ری نیز مشمول تخصیص بودجه زیارت شدند.
بااین حال، همان بودجه هم در یک بازه زمانی چهارساله از آلبوم اقتصادی حذف شد و پس از آن دوباره از سال ۱۴۰۱ به لایحه بودجه بازگشت. با همه این تفاصیل، رقم ۳۵۰ میلیارد تومانی آن در امسال در مقایسه با ۲۰۰ میلیارد تومان سال ۱۳۸۸ و نیز تقسیم این بودجه به ۳ شهر دیگر غیر از مشهد، خود گواه این است که این رقم حتی اگر به صورت کامل هم تخصیص یابد، درد چندانی از مشهد دوا نمی‌کند.
بی عدالتی جاده‌ای
به استناد آمار رسمی می‌گوییم که در ایام شلوغی زیارت، بیش از ۸۰ درصد زائران مشهد از طریق جاده به این شهر مشرف می‌شوند؛ ساده‌ترین زیرساخت هم برای آسان ترکردن زیارت آن‌ها راه‌های هموار است. بااین حال، مسئولان استانی همواره از نامناسب بودن زیرساخت‌های جاده‌ای گفته اند و بودجه‌های ناکافی این حوزه.
از این موضوع هم که بگذریم، خراسان رضوی در اسناد بالادستی مانند برنامه‌های توسعه، دروازه ارتباط کشور با جهان شرق دیده شده و برای آن جایگاهی ویژه در نظر گرفته شده است، اما این استان از لحاظ زیرساخت‌های جاده‌ای ازجمله بزرگراه و آزادراه یکی از فقیرترین استان‌های کشور به شمار می‌رود.
این مسئله هم حاصل ناعدالتی در تخصیص بودجه به پروژه‌های جاده‌ای است؛ شاهد مثال این ادعا هم آلبوم بودجه ۱۴۰۳ است که در آن فقط ۲۷ پروژه با اعتبار ۱۷۳۳ میلیارد تومان برای راه‌های شمال شرق کشور (خراسان‌های رضوی، شمالی و جنوبی و گلستان) در نظر گرفته شده است، درحالی که استان‌های غرب و شمال غرب کشور ۵۹ پروژه با اعتبار ۳ هزارو ۵۹۲ میلیارد تومان، هسته مرکزی کشور ۶۷ پروژه با اعتبار ۴ هزارو ۷۸۶ میلیارد تومان، جنوب کشور ۳۰ پروژه با اعتبار ۳ هزارو ۱۷ میلیارد تومان، شرق و جنوب شرق کشور ۲۹ پروژه با اعتبار ۱۹۳۱ میلیارد تومان و منطقه زاگرس و جنوب غرب کشور ۴۴ پروژه با اعتبار ۳ هزارو ۲۶۵ میلیارد تومان را از آن خود کرده اند.
با این مدل تخصیص بودجه و تأمین منابع مالی طبیعی است که پروژه شاخصی همچون آزادراه حرم تاحرم هم که قرار بود به طول ۹۸۰ کیلومتر حلقه اتصال جاده‌ای بارگاه منور رضوی به حرم مطهر خواهر بزرگوار ایشان در قم باشد و ۲۳۳ کیلومتر آن در خراسان رضوی ساخته شود، پس از گذشت حدود ۱۴ سال در استان ما هنوز اندر خم یک کوچه مانده است. مسئولان استانی تا کمی پیش از این، بهره برداری از قطعه اول آن را تا آخر دولت سیزدهم وعده می‌دادند. بااین حال در بودجه امسال برای آن فقط ۲۵۱ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است و خبر تازه‌ای هم از سرمایه گذاری خارجی و سایر روش‌های تأمین مالی برای آن نیست.
پیرپروژه ریلی
از جاده‌های استان که بگذریم، به زیرساخت‌های ریلی می‌رسیم که مخاطبان خودش را دارد. بودجه پیش بینی شده امسال برای پروژه‌های ریلی کشور حدود ۸ هزارو ۱۶ میلیارد تومان است و از این رقم حدود ۴ درصد آن یعنی فقط ۳۲۴ میلیارد تومان سهم خراسان رضوی است.
این بودجه هم فقط به چهار پروژه ریلی استان یعنی ساخت راه آهن زاهدان-زابل-بیرجند و اتصال آن به راه آهن بافق-مشهد، ساخت راه آهن بافق-مشهد و تربت حیدریه-هرات، اتصال سبزوار به شبکه ریلی و اتصال دوغارون به شبکه ریلی اختصاص یافته است. در زمینه حمل ونقل ریلی، اما پروژه‌های کهنه و بلندمدتی وجود دارد که همچنان بر زمین مانده اند. منظورمان پروژه قطار سریع السیر مشهد-تهران است. این پروژه پس از گذشت بیش از یک دهه که داستان برقی کردن خط ریلی این مسیر به سرانجام نرسید و گرفتار بدعهدی طرف چینی شد، به عنوان جایگزین آن در دستورکار قرار گرفت.
برآورد اعتبار ساخت قطار سریع السیر مشهد-تهران ۲۰ میلیارد دلار است که البته به گفته مسئولان استانی اصلا بنا نبوده است که تأمین منابع مالی اش از محل اعتبارات دولت باشد. این پروژه جایگزین هم قرار است با سرمایه گذاری چینی‌ها ساخته شود و بنا بود پس از تفاهم اولیه با طرف چینی در جریان سفر سال ۱۴۰۱ هیئت دولت به پکن، عملیات اجرایی آن آغاز شود، اما هنوز هم خبری از آن نیست و مسئولان محلی و ملی هربار درباره آن وعده پیگیری می‌دهند و ابراز امیدواری می‌کنند که کار پیش برود.
رؤیای شهر فرودگاهی
ایده شهر فرودگاهی مشهد و پس از آنکه ساخت باند مورب برای فرودگاه این شهر و نیز ساخت فرودگاه جدید بی سرانجام ماند، با روی کارآمدن دولت سیزدهم مطرح شد و بر اساس آن بناست فرودگاه فعلی هم به مکان جدید شهر فرودگاهی منتقل شود. مطالعات مکان یابی این پروژه هم گویا به پایان رسیده است.
بااین حال، هنوز خبر تازه‌ای از آغاز فرایند اجرایی آن نیست. تأمین بودجه این کلان پروژه هم از عهده دولت خارج است و به گفته مسئولان استانی قطعا از طریق سرمایه گذاری خارجی صورت خواهد گرفت. اینجاست که قدرت چانه زنی و توان دولت چهاردهم برای جذب سرمایه خارجی می‌تواند به داد مشهد برسد و ماجرای خروج فرودگاه از شهر را عاقبت به خیر کند.
حمل ونقل عمومی
ترافیک مشهد روی اعصاب مجاوران و زائران این شهر است. یکی از نسخه‌هایی هم که برای رفع آن پیچیده می‌شود، استفاده از حمل ونقل عمومی است. بااین حال، به اذعان مدیران شهری، ناوگان اتوبوس رانی مشهد به ۲ هزارو ۲۰۰ دستگاه اتوبوس برای سرویس دهی مطلوب به متقاضیان نیاز دارد و تأمین اعتبار آن به تنهایی از عهده شهر خارج است.
از سوی دیگر با تمام اقداماتی که مدیریت شهری مشهد برای توسعه خطوط قطارشهری انجام داده است، بر اساس آخرین حساب وکتاب ها، ساخت هر کیلومتر قطارشهری در این شهر حدود ۵۰ میلیون دلار خرج روی دست مدیریت شهری می‌گذارد. این درحالی است که در بودجه امسال کشور فقط ۹۹ میلیاردو ۴۳۱ میلیون تومان اعتبار برای خطوط مترویی مشهد در نظر گرفته شده است که با این رقم فقط می‌توان ۳۲ متر قطارشهری ساخت! اگرچه مدیریت شهری مشهد در این زمینه هم منتظر تأمین اعتبار دولتی نمانده است.
بااین حال، تکمیل و توسعه خطوط ناوگان ریلی درون شهری مشهد هم عنایت ویژه دولت را می‌طلبد. اوضاع تاکسی‌های شهر هم چندان تعریفی ندارد و بر اساس آمار رسمی، حدود ۴ هزارو ۵۰۰ دستگاه تاکسی فرسوده در مشهد مسافران را جابه جا می‌کنند؛ مسئله‌ای که آلودگی هوا و از سوی دیگر نارضایتی مسافران از کیفیت خدمات رسانی را به دنبال دارد. بازسازی و نوسازی این ناوگان، هم نیازمند اعطای تسهیلات به مالکان تاکسی‌ها و هم مستلزم تأمین این ناوگان از سوی خودروسازهاست و دولت باید در این زمینه نیز تدبیری ویژه بیندیشد.
بحران ماندگار آب
بارندگی‌های اردیبهشت امسال که البته سیل مرگ باری را برای مشهد رقم زد، روزنه امیدی برای سیراب شدن دشت تفتیده مشهد بود و مُسکنی برای درد خشک سالی شهر؛ اما به گواه آمار رسمی باید گفت که حال دشت تشنه مشهد هنوز هم خوب نیست.
مدیران آبی مشهد و استان شانزده پروژه را برای حل بحران کم آبی مشهد در نظر گرفته اند که اجرای آن‌ها نه فقط در کوتاه مدت، بلکه نیاز آبی ۳۹۶ میلیون مترمکعبی مشهد را در افق ۱۴۲۰ تأمین خواهد کرد. اجرای این پروژه ها نیازمند حدود ۴ هزارو ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار است و تأمین این اعتبار هم مستلزم توجه دولت به مشهد است تا با اجرای بموقع این پروژه‌ها مدیران آبی در شهری که میلیون‌ها زائر دارد، ناچار به سهمیه بندی آب نشوند.
ریزگرد‌ها در آسمان شهر
هوای مشهد تا پیش از اینکه ریزگرد‌ها گاه وبیگاه به آسمان شهر هجوم بیاورند هم چندان تعریفی نداشت، چه برسد به حالا که ریزگرد‌ها هم نفس این شهر و مردمانش را تنگ‌تر کرده اند. گواه این ادعا هم این است که در حدود یک دهه گذشته، شمار روز‌های هوای پاک مشهد نهایت بیست تا سی روز در سال بوده و کانون‌های گردوغبار استان در چهار سال گذشته حدود دوبرابر شده است. سطح کانون‌های بحرانی فرسایش بادی استان هم در یک دهه گذشته رشد دوبرابری داشته است و برای رفع آن‌ها باید سالانه ۴۰۰ هزار هکتار بیابان زدایی انجام شود؛ اما اعتبارات لازم برای این کار در اختیار استان نیست.
در شهر مشهد کانون بحرانی فرسایش بادی وجود ندارد، اما منشأ ریزگرد‌های این شهر کانون‌های گردوغبار داخلی و خارجی است که رفع کانون‌های داخلی، تأمین بودجه نیاز دارد و رفع خارجی‌ها پیگیری خارجی و دنبال کردن راهکار‌های مشترک بین المللی. بر اساس گفته‌های مسئولان اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی، ریزگرد‌ها سالانه ۹۰۰ میلیارد تومان خسارت به این استان وارد می‌کنند.
درد علاج پذیر درمان
مشهد که عنوان یکی از قطب‌های گردشگری سلامت کشور را یدک می‌کشد، بر اساس آمار‌های رسمی حدود ۳ هزار تخت بیمارستانی کم دارد. پروژه‌های تعریف شده برای رفع این کمبود هم با وجود پرسن وسال بودن، پیش می‌روند، اما این پیشرفت را می‌شود لاک پشتی دانست.
شاهد مثالش هم پروژه بیمارستان ۵۴۰ تختخوابی حاشیه شهر مشهد است که قرار بود پس از آنکه همه وعده‌های بهره برداری از آن پوچ شد، سرانجام در سال ۱۴۰۴ در اختیار مردم قرار گیرد؛ اما در آلبوم بودجه امسال برای آن فقط ۱۶۱ میلیارد تومان بودجه اختصاص یافته و سال پایان آن نیز ۱۴۰۷ برآورد شده است. بماند که بهره برداری از گام اول این پروژه یعنی اورژانس بیمارستان هم که بنا بود تا دهه فجر پارسال افتتاح شود، به سال ۱۴۰۳ حواله شده است.
حالا باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا دست کم اورژانس این بیمارستان تا پایان امسال افتتاح می‌شود یا خیر. در باب وضعیت نیروی انسانی هم فقط به همین آمار رسمی اکتفا می‌کنیم که حاکی از کمبود ۶۰ درصدی پرستار در شهر است و هشدار مسئولان این حوزه درباره آمار روبه رشد مهاجرت کادر درمان و نیز خودکشی پزشکان و دستیاران. درد‌های حوزه درمان مشهد مانند سایر شهر‌های کشور علاج پذیر است و شاید نیازمند جراحی باشد.
کلام آخر: فردا دیر است!
آقای رئیس جمهور! ما هم نیک می‌دانیم چالش‌هایی که مشهد با آن‌ها دست به گریبان است، یک شبه ایجاد نشده اند و یک شبه هم رفع نخواهند شد؛ اما آنچه اهمیت دارد، تصمیم سازی مؤثر و چاره اندیشی گره گشا برای برطرف شدن آن هاست. نسخه کلی هم برای آن‌ها نمی‌توان پیچید. رفع برخی از این مشکلات در داخل استان و مشهد، شدنی است و فقط به برخی تفویض اختیار‌ها و تصمیم‌های درست و بموقع مدیران تحت امر شما نیاز دارد.
برخی دیگر هم نیازمند بودجه ملی است که عنایت ویژه گروه تخصصی شما را در بودجه نویسی و برنامه ریزی می‌طلبد. راهکار بعضی هایشان هم دیپلماسی و قدرت چانه زنی بین المللی است. از همین‌جا، از کنار مضجع شریف شمس‌الشموس برای موفقیت شما و دولت چهاردهم دعا می‌کنیم؛ از همین امروز مشهد را دریابید که فردا دیر است و فرصت‌چهار ساله‌تان، چون چشم برهم زدنی می‌گذرد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
